نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

آویشن شیرازی به عنوان یکی از پر ­مصرف‌ترین و صادراتی­ترین گیاهان دارویی ایران شناخته می­شود. بررسی­ها نشان داده است آویشن دارای اثرات افزایش قدرت ایمنی، ضد درد، ضد التهابی، آنتی‌اکسیدان، ضد باکتری، ضد ویروسی، ضد عفونی‌کننده و ضد قارچی است. قیمت بالا، فروش زیاد و برداشت بی رویه و غیر اصولی این گیاه از مراتع جنوبی ایران، ادامه حیات این گیاه با ارزش را در معرض خطر قرار داده است، به همین خاطر کاشت زراعی این گیاه در دستور کار قرار گرفته است. در همین راستا هدف از تحقیق حاضر مقایسه کمی و کیفی اسانس نمونه مرتعی و زراعی این گونه است. اسانس‌گیری از نمونه­های جمع‌آوری شده زراعی و مرتعی، به روش تقطیر با آب به کمک دستگاه کلونجر (Celevenger) انجام و جهت شناسایی ترکیب­های اسانس از دستگاه­های گاز کروماتوگرافی (GC/Mas) استفاده شد. در اسانس نمونه زراعی (Zataria Multiflora Boiss.) 40 ترکیب و در نمونه جمع­آوری شده از رویشگاه مرتعی 32 ترکیب شناسایی شدند. درصد بازده اسانس در نمونه کاشته شده ۱/۳ درصد و بیشترین ترکیب­های شیمیایی موجود در آن شامل لینالول (33/54 درصد)، کارواکرول (83/24) و تیمول (48/2 درصد) بود. در اسانس نمونه مرتعی بازده اسانس ۷/۱ درصد حاصل شد و بیشترین ترکیب­های اسانس متلق به تیمول (20/51 درصد)، کارواکرول (08/20 درصد)، پاراسیمن (74/7 درصد) و گاماترپیینن (25/7 درصد) بود. مقایسه دو اسانس نشان داد در نمونه کاشته شده لینالول و کارواکرول و در نمونه رویشگاه تیمول و کارواکرول بیشترین ترکیب­ها بود. با توجه به اهمیت اقتصادی گیاه آویشن شیرازی، بالا بودن میزان اسانس آویشن نمونه زراعی شیرازی نسبت به نمونه مرتعی، هم‌چنین به علت بالا بودن ترکیبات با ارزش کارواکرول و لینالول در نمونه زراعی، جهت بقا و جلوگیری از خطر انقراض این گیاه با ارزش، پیشنهاد می­شود روند اهلی سازی این گونه و معرفی به سیستم‌های کشاورزی و مرتع‌داری در اولویت قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• نعنائیان
• اسانس
• ترکیب‌های شیمیایی